امیر عباس هویدا_صدف جعفری

اميرعباس هويدا فرزند عينالملک بهايي بود. پدر او در 9191 ]م[ در بيروت دکان واکسي داشت که پس از

ذخيره مبلغي پول به تهران آمده و با خواهر اديبالسلطنه سرداري ازدواج ميکند. با کمک اديبالسلطنه

سرکنسول ايران در بيروت و دمشق ميشود و در زمان جنگ جهاني دوم با صدور گذرنامه ايران به يهوديان

فراري، طلا ميگرفت و از اين راه ثروتمند شد. پدر هويدا لقب عينالملک را با کمک سردار اسعدبختياري

و با پرداخت 022 تومان از مظفرالدين شاه گرفته است. تحصيلات مقدماتي اميرعباس در تهران بيروت

انجام شده سپس به بروکسل و پاريس رفته تحصيلاتش را ادامه ميدهد. در پاريس با عبدالله اتنظام مربوط

شد و با او رابطه صميمانه برقرار کرد. وي درسال 9209 وارد خدمت وزارت خارجه شد.

در 9221 به وسيله انتظام وارد خدمت شرکت نفت شده و به سمت معاون رئيس هيئت مديره شرکت نفت

انتخاب شد. در مدت خدمت در شرکت نفت چندين بار کار خلاف مرتکب شد که دکتر اقبال آنها را

جمعآوري کرده است. ولي چون عضو لژ فراماسونري مهر )ميترا( بود و دکتر اقبال هم فراماسون بود، عليه

او عملياتي انجام نداده و اعمال خلاف او را مخفي نگهداشت.

وقتي حسنعلي منصور به نخست وزيري رسيد هويدا را به سمت وزير دارائي کابينه خويش برگزيد. و

زماني که منصور کشته شد شاه هويدا را که وزير دارايي بود مامور تشکيل دولت جديد نمود و بدين ترتيب

نخستين کابينه اين مرد در 99 بهمن 9232 معرفي گرديد.

5

تغيير داد در سال 9021 ش در تهران متولد » هويدا « که بعدها نام خانوادگي خود را به » ممدوح « امير عباس

شد. پدرش حبيب الله عين الملک و مادرش افسرالملوک، نتيجه عزت الدوله، تنها خواهر تني ناصرالدين

هنگامي که علي محمد باب فتنه بابيت را در شيراز آغاز کرد از جمله افرادي که به حلقه ي مريدان او

را تا عکا » بهاءالله « بهاء ملقب به » حسينعلي « هم چنين پس از مرگ باب، ميرزا رضا از جمله افرادي بود که

وي همچنان از افراد نزديک وي محسوب مي شد و بارها از » عباس افندي « پس از مرگ بهاء و جانشيني

را انتخاب کرده » ممدوح « طرف وي مورد مدح قرار گرفت حتي براي مدتي هم فرزندانش نام خانوادگي

حبيب الله عين الملک هم راه پدر را در پيش گرفت و به سلک بهائيان پيوست و از طرفداران عباس افندي

شد. امير عباس دو ساله بود که پدرش به عنوان سر کنسول ايران در دمشق منصوب شد و خانوادگي به آن

6

حدود سه سال بعد پس از بازگشت به ايران و اقامت حدود هشت ماهه دوباره به همان پست مشغول شد

بااين تفاوت که اين بار سرزمين فلسطين و هم چنين دفتر کنسولي ايران در بيروت هم به حوزه ي کارش

امير عباس تحصيلات ابتدايي خود را در دمشق آغاز کرد و پس از اين که پدرش تصميم گرفت ادامه ي کار

بودند که در جنگ هاي صليبي عليه مسلمين مي جنگيدند. عده اي بر اين عقيده اند که همين تمپلرها بودند

که » آليانس جهاني اسرائيل « که هسته ي اوليه ي فراماسونري را تشکيل دادند. اين مدرسه شاخه اي بود از

در جهت همدردي با يهوديان و رسيدگي به گرفتاري هاي آنان در سراسر جهان بر پا شده بود. هم چنين

مدتي هم در مدرسه آمريکايي بيروت تحصيل کرد و تحت آموزش تعاليم امپرياليستي و صهيونيستي قرار

براي من و امير رفاقت مهم تر از عشق است.عشق زود گذر است «: را با وي حفظ کرد. رنه دومان مي گفت

مائده هاي « هويدا پس از گذراندن مراحل اوليه تحصيلات، راهي اروپا شد. تنها کتابي که به همراه داشت

نوشته آندره ژيد بود که از کتاب هاي محبوب وي محسوب مي شد.کتابي که نويسنده آن اعلام » زميني

7

او آرزو داشت تا در دانشگاه فرانسه درس بخواند. ابتدا به انگلستان رفت و طي مدت يک سال زبان

انگليسي راتکميل کرد و آماده بود تا براي دانشگاه به فرانسه برود که ناگهان در روابط بين ايران و فرانسه

بحراني حاصل شد و او نتوانست ويزا ي تحصيل در آن جا را بدست آورد و لاجرم به بروکسل رفت و در

رشته ي علوم سياسي به تحصيل پرداخت

در فرانسه » شا « در فارسي را با کلمه ي » شاه « داستان از اين قرار بود که در يکي از نشريات فرانسه کلمه ي

درآمد و در سمت کارمند اداره دفتر وزارتي مشغول به کار شد.وي همچنين در همين سال براي گذراندن

خدمت وظيفه به دانشکده افسري رفت و پس از اتمام دوره ي يکساله ي آن به وزارت خارجه بازگشت و

در سمت کارمند اداره اطلاعات مشغول کار شد.پس از مدتي به بيروت رفت تا مقدمات بازگشت مادرش به

ايران را فراهم کند و در پس از بازگشت به تهران به عنوان وابسته ي سفارت ايران در پاريس در

مرداد 9203 ش به فرانسه رفت. هنگامي که امير عباس در فرانسه بود فريدون هويدا)تنها برادر اميرعباس که

هم چنين حسنعلي منصور نيز از طرف وزارت خارجه براي مأموريتي به پاريس آمد. در اين جا بود به

در اين زمان مسئله ي مهمي که رخ داد داستان قاچاق بود .هنگامي که فرانسه درگير جنگ جهاني دوم بود

گروهي از ثروتمندان آنجا توانسته بودند که دارايي خود را به بانک هاي کشور سوئيس منتقل کنند و حال

که اوضاع آرام بود در پي اين بودن که اموال خود را به فرانسه بازگردانند. به همين دليل به سراغ افراد

داشتند.افراد زيادي در اين دام افتادند که ازجمله ي » پيک سياسي « ديپلمات مي رفتند چرا که آن ها عنوان

8

در گزارش ساواک ». مخدر بوده است.در ميان بازداشت شدگان نام عده اي از اعضاي سفارت ديده مي شود

اين واقعه تنها با تکذيب نامه ي هويدا و حسنعلي منصور پايان يافت که از جمله علل آن مي توان به

منصوب شدن انوشيروان سپهبدي به وزير خارجه و هم چنين اوضاع آشفته داخلي ايران که دائما شاهد

ارباب خطاب مي کرد به رياست دفتر کنسولي ايران در اشتوتگارت منصوب شد. در نتيجه امير عباس هويدا

در سال 9202 شمسي با منصوب شدن عبدالله انتظام به عنوان وزير مختار راهي لاهه شد و امير عباس هم

به همين سبب هويدا به فکر خارج شدن از کشور افتاد و توانست تا سمتي را در کميسيون پناهندگان در

که نقش اساسي در ايجاد » ارنست وان هک «. ژنو براي خود بدست آورد و در سال 9222 ش به آن جا رفت

به ايران گرفت اما بنا به درخواست وان هک هويدا تا سال 9221 ش در تشکيلات سازمان ملل در ژنو باقي

در اين سال زمينه از هر لحاظ براي بازگشت هويدا به ايران فراهم بود.حسنعلي منصور رييس دفتر نخست

وزير بود، عبدالله انتظام هم به دليل خدماتش به کنسرسيوم به عنوان وزير مشاور مشغول به کار بود تا براي

رياست شرکت ملي نفت آماده شود. هم چنين منصور هم به او گفته بود که بايد ايران بازگردد چراکه

9

با اين حال با کمک رجبعلي .» نوبت ما به زودي خواهد رسيد « رابطينش در آمريکا وعده کرده اند که

سرانجام هويدا به ايران بازگردانده شد و در شرکت نفت مشغول به کار شد. پس از اين که هويدا به عنوان

منتشر شد که در قسمتي از » هويدا کيست « وزير دارايي کابينه ي منصور انتخاب شد اعلاميه اي تحت عنوان

مهاجرت کردند و به اتکاء قدرت و نفوذ هويدا به فعاليت پرداختند و دولت ترکيه از اين امر مطلع د و

کشف کرد که خانواده هاي بهايي تحت هدايت و رهبري هويدا به چنين فعاليت هاي مضر و خلاف قانون

ترکيه دست زده اند.از اين رو جمعي از بهايي ها را بازداشت کردند و از دولت ايران خواستند که هرچه

زودتر در تغيير وي اقدام کند.آقاي سرلشکر ارفع، سفير کبير وقت در ترکيه، براي حفظ حيثيت کشور سعي

وافي مبذول داشت و دولت ايران را متوجه عمليات زيان بخش هويدا کرد و درخواست تغيير وي را

تحقيق کردم و معلوم شد ايشان از طرف محفل جهاني بهاييان مقيم ترکيه را دارد، که ضمن اشتغال به کار

در سفارت ايران و با استفاده از موقعيت ديپلماتيک و پاسپورت سياسي، نهايت سعي خود در خدمت به

11

برگشتن او به تهران و انتقال يافتن او از وزارت خارجه به شرکت نفت هم به صلاحديد همان حاميان پر

هويدا پس از ماجراي ترکيه ، براي يک مأموريت موقت به آمريکا رفت. در سال 9221 ش عبدالله انتظام به

عنوان مدير کل شرکت ملي نفت ايران انتخاب شد. هويدا هم پس از بازگشت از امريکا به شرکت ملي نفت

ما محمدرضا پهلوي شاهنشاه ايران

نظر به استدعاي تيمسار سرلشکر علي اکبر ضرغام وزير داراي که به وسيله جناب دکتر اقبال نخست وزير

معروض افتاده است به موجب اين فرمان امير عباس هويدا را براي مدت چهار سال به سمت عضو هيئت

فراماسيون آفتاب و هم چنين مدير عامل شرکت ملي گاز

11

نيز مرتبط شد و به عضويت اين سازمان درآمد. در 9232 ش. حسنعلي منصور به » ساواک « او در 9222 با

ايران « به وجود آورد. اين تشکيلات که بعدها به حزب » کانون مترقي « پيشنهاد امريکاييها تشکيلاتي به نام

تغيير نام داد، با پوشش کمک به اصلاحات ارضي و اصلاحات اقتصادي و سياسي در کشور به وجود » نوين

آمده بود و در آن جمعي از نخبگان و تحصيل کردگان دانشگاههاي امريکا و اروپا شرکت داشتند. هويدا نيز

در آبان 9230 ش به علت مخالفت انتظام با زياده روي هاي اسدالله علم نخست وزير ،منوچهر اقبال به جاي

پس از اين که حسنعلي منصور در هفدهم اسفند همين سال به نخست وزيري رسيد هويدا هم به وزارت

دارايي منصوب شد. هويدا با اين که علاقه داشت در رأس وزارت خارجه قرار گيرد اما به وزارت دارايي

رفت تا در گزارش هاي نفتي جانب اربابان خود را نگه دارد چراکه مأمور اصلي تهيه ي بيلان و فعاليت

هاي کنسرسيوم بود. علاوه بر اين به دليل اختلافي که بين منوچهر اقبال و منصور بوجود آمده بود منصور

12

حدود 30 روز قبل از صدور فرمان نخست وزيري منصور خبرگزاري آلمان خبر نخست وزيري او را

در سال 9239 ش روزنامه دنيا نوشت که 0222 و به نقلي 1222 بهايي و به لندن اعزام شدندو به هر يک از

تخفيفي داده است که بيست و پنج ميليون تومان در اين تخفيف نفع برده است، براي نفع اين جمعيتي که

13

از جمله اقدامات هويدا در زمان وزارت دارايي تصويب لايحه ي دريافت 022 ميليون دلار وام و هم چنين

دارايي هويدا باعث ايجاد تنش در جامعه شد مسئله ي گران کردن بنزين و نفت بود که مي خواست با اين

کار مقدمات شکست منوچهر اقبال را در مذاکرات نفت فراهم کندتا بعدا خود در رأس شرکت نفت قرار

9032 ش حسنعلي منصور /99/ عمر آشنايي منصور و هويدا حدود بيست سال بود. در ساعت 92 صبح 9

توسط محمد بخارايي جلوي مجلس شوراي ملي ترور شد و او را به بيمارستان پارس که رئيس آن دکتر

منوچهر شاهقلي،پزشک بهايي و عضو مؤسس کانون مترقي بود بردند.اين که چرا او را به نزديک ترين مرکز

بودند او با شاه تماس گرفت و اين خبر را به زبان انگليسي به اين نحو به شاه رساند

پس از مرگ منصور، هويدا مسئول تشکيل کابينه شد. بسياري افراد کابينه ي وي را موقت مي شمردند و به

طنز مي گفتند که کابينه ي هويدا محللي بيش نيست. اين در حالي است که وي مدت 92 سال سکان

نخست وزيري کشور را در دست داشت و تنها نخست وزير مشروطه اي بود دوران صدارتش به اين درازا

14

فريده امامي، همسر منصور، شاه را عامل قتل شوهرش مي دانست. همچنين نگاهي منفي به هويدا هم پيدا

با تلاش امير عباس هويدا لايحه اي در مجلس به تصويب رسيد که به موجب آن فريده تا پايان عمرش،

تمام حقوق و مزاياي يک نخست وزير را دريافت مي کرد.اين لايحه در حالي به تصويب رسيد که صحبت

از موجودي ده ميليون و پانصد هزار دلاري منصور در بانک هاي مختلف امريکا در ميان بود و از طرف

ديگر بين فريده امامي)همسر منصور( و منصور الملک )پدر حسنعلي( بر سر تقسيم دارايي هاي او در

امير عباس هويدا و حسنعلي منصور علاوه بر اشتراکات روحي و اخلاقي از نظر سوابق و موقعيت

15

هويدا کمتر از 99 ماه در مقام وزارت دارايي بود که منصور به قتل رسيد و هويدا بر خلاف تصور و انتظار

عمومي به سمت نخست وزيري رسيد.

اميرعباس هويدا از روز هفتم بهمن ماه 9232 ش. آغاز به کار کرد و کابينه خود را 99 بهمن ماه معرفي نمود.

در شروع کار دولت وي تصور ميشد که دوره حکومت هويدا سه چهار ماه بيشتر طول نکشد؛ ولي هرچه

زمان ميگذشت، حکومت هويدا ثبات بيشتري پيدا ميکرد.

هويدا در طول مدت صدارت خود بارها کابينه خود را ترميم کرد و دست به تغيير وزرا زد. اولين ترميم

هويدا با تغيير وزرا و يا تشکيل وزارتخانه جديد سعي در کاهش قدرت و وظايف وزرا داشت.

هويدا در دوره مجلس بيست و سوم با کمک نمايندگاني که خود بر سر کار آورده بود، هر قانوني را که

ميخواستند، تصويب ميکردند؛ از آن جمله ميتوان، به رأي استقلال بحرين که جز ايران محسوب ميشد،

اشاره کرد و با توجه به حمايت انگليس جزاير سه گانه تنب کوچک و تنب بزرگ و ابوموسي به ايران داده

شد

هويدا در روند سياست خارجي کشور نقش درجه اول را نداشت و فقط تابع سياستهاي شخص شاه بود؛

هويدا هميشه در سخنان خود گفتههاي شاه تأکيد ميکرد.

16

در دوران صدارت هويدا دوستي ايران و آمريکا به اوج خود رسيد، به طوري که اين دوره مصادف با سرازير

شدن سلاحهاي آمريکايي به ايران ميباشد.